Đó là “công thức” làm hành phi ở thôn Thuận Quang, xã Dương
Xá, Gia Lâm, Hà Nội. Sự nhập nhèm về sản phẩm và cách thức chế biến
không an toàn ở đây hầu như không được kiểm soát.







Chúng tôi tới xưởng sản xuất
của ông Lê Văn Quân - cơ sở lớn nhất thôn với 25 công nhân và đủ các
thiết bị phục vụ cho việc chế biến hành phi. Ngay cửa, một nhóm công
nhân đang ngồi cặm cụi bóc vỏ hành tây, bên trong là một dãy các loại
máy nghiền hành, xoong, chảo để phục vụ cho việc xào, sấy hành.

Giá nào cũng bán

Ngỏ
ý muốn được học hỏi để làm hành phi tại nhà, tôi được bác L- người làm ở
đây hướng dẫn: Hành tây xắt nhỏ, sau đó sẽ được vắt sạch nước rồi cho
vào trộn với bột khoai tây hoặc bột sắn trước khi cho vào chảo rán. Mỗi
tấn hành tây cho ra lò khoảng 250kg hành phi. Nhưng nếu trộn với khoảng
200 – 300kg bột khoai tây hoặc bột sắn thì có thể thu về tới 500kg hành
phi thành phẩm.


Ở
Thuận Quang, mặt hàng hành phi thường bị “nhập nhèm” về nguyên liệu.
Những người làm nghề khi được hỏi đều chỉ nói chung chung là làm “hành
phi”, hiểu là hành ta khô phi thơm cho vào thức ăn, nhưng thực tế lại là
hành tây.

Ngoài khâu chế biến kém vệ sinh, nhập nhèm nguyên
liệu, các hộ kinh doanh đều dùng dầu đã qua sử dụng để phi hành. Chúng
tôi quan sát thấy các chảo dầu được tái sử dụng nhiều lần đã chuyển màu
đen quánh, bốc mùi hôi nồng nặc. Chị Trần Thị K - người dân Thuận Quang,
cho hay: “Những ngày mưa lạnh còn đỡ chứ những hôm nắng nóng cộng thêm
mùi cháy khét lẹt của hành, dầu mỡ xào sấy thì rất khó chịu”.

Vì
nguyên liệu rẻ, dầu mỡ ôi nên giá hành phi ở đây “rẻ bất ngờ”. Hành phi
bình thường sẽ có giá từ 65.000- 70.000 đồng/kg (trong khi giá hành khô
đã là 40.000-50.000 đồng/kg, phi khô sẽ ra khoảng 300.000 đồng/kg); loại
được trộn với bột khoai tây thì giá chỉ còn khoảng 30.000 đồng/kg. Giá
cả hoàn toàn tùy thuộc vào nguyên liệu chế biến, tỷ lệ pha trộn và loại
dầu/mỡ dùng để phi.

Hành phi sau khi đóng gói được đưa đi tiêu
thụ ở khắp nơi trên cả nước. “Chúng tôi làm công nhân ở đây từ khi xưởng
mới thành lập, có thêm thu nhập trang trải cho gia đình ngoài việc làm
ruộng. Hàng làm nhiều lắm, tôi chỉ biết là bán về nông thôn thôi, còn đi
đâu thì chịu”- bác L chia sẻ.

Lo ngại ô nhiễm môi trường

Hiện
ở thôn Thuận Quang có khoảng 120 hộ gia đình làm hành, trong đó có 30
hộ làm hành phi, nhưng chỉ có 7 hộ đăng ký nhãn hiệu và được cấp giấy
chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm. Các cơ sở còn lại chưa tuân thủ
đúng quy trình sản xuất, gây mất vệ sinh, làm ảnh hưởng đến nguồn nước
sinh hoạt của các hộ gia đình trong thôn.

Để sản xuất hành thành
phẩm, một lượng lớn phế phẩm nảy sinh: Vỏ hành tây, vỏ khoai, sắn. Hầu
hết phế phẩm này được đổ ra đồng ruộng, phần khác đem ra thùng rác đổ
cùng rác thải làm bốc mùi nồng nặc, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe người dân
xung quanh. Bà Nguyễn Thị Ngoãn – Chủ tịch Hội Nông dân xã Dương Xá cho
biết: “Cũng đã có một số ý kiến phản ảnh về việc gây mất vệ sinh và ảnh
hưởng nguồn nước khu vực nhưng các hộ sản xuất hành đều là người trong
thôn nên bà con ngại làm ầm ĩ”.

Ông Nguyễn Đức Nhan - một người
dân trong thôn, cho hay: “Khi người dân có ý kiến, chính quyền đã yêu
cầu các hộ làm hành thực hiện đảm bảo vệ sinh, không làm ô nhiễm nguồn
nước, gây ảnh hưởng đời sống các hộ xung quanh. Nhưng thực tế thì các cơ
sở chấp hành được một thời gian, rồi mọi việc lại đâu vào đấy”.

Nhiều
người dân ở Thuận Quang cho biết, chưa từng thấy ngành y tế, quản lý
thị trường vào kiểm tra an toàn vệ sinh thực phẩm cũng như nguồn gốc
xuất xứ hàng hóa ở các cơ sở làm hành.